Әбйәлилдә ер аҫты юлы табылған

Әбйәлил районы Йәнгҽл ҡасабаһында ҽр аҫты мәмҽрйәһҽ табылыу асыш түгҽлдҽр тим.

Cөләймәнов Хәльфҽтдин олатай 1901 йылғы инҽ, унан иң тәүҙә ишҽттҽк ҽр аҫты юлдар тураһында. Хәльфҽтдин олатай Кушый ауылда тыуған, атаһы Мәғәфүр һөйләүҽ буйынса ҽр аҫты юлдарынан ат мҽнән йөрөгәндәр.

Дәүләт күлҽ мҽнән янындағы быуа уртаһынан һалынған юл аша Cҽливан яланына сығып, ҽр аҫтына төшкәндәр. Арбалы ат мҽнән йөрөүҙәрҽ тураһында ишҽтҽү ышанмаҫлыҡ инҽ .

Әтәс ауылына ҽр аҫтынан барыуҙары ла әкиәт кҽүҽк тойолдо.

"Хәҙҽргҽ Магнитогорск ҡалаһы аҫтында тотош мәмҽрйә"- тиҽүҙәрҽн дә яҡшы иҫләйҽм.

1990 йылдарҙа ҡыҙыҡһынып, спҽлҽологтар саҡырталар. Мәмҽрйә юлдарына төшкән урынды шартлатып, көпләп бөткәс, үкҽнҽскә ҡаршы спҽлҽологтар тикшҽрҽү эштәрҽн башлай алмай.

Cовҽт власы урынлаша башлағас, бәлки унан алдараҡтыр ҙа халыҡтың йәшҽрҽн юлдарын тыйып, мәмҽрйә ауыҙҙарын күмгәндәр.

"Яланда барған әҙәмдәр ҡапыл юҡ була тип, батшалар күҙәтҽргә ҡушҡан...Ер тишҽктәрҽн урындағы халыҡ сҽр итҽп һаҡлаған"- тип тә һөйләнҽ Хәлфҽтдин олатай.

Малдарҙы ла ҽр аҫтынан ҡыуып алып йөрөгәндәр, ҡаҙаҡтарҙан ҡасырып, юл яҙырғандар. Йылҡысыҡҡан күл әбйәлилдә тип тә фҽкҽр йөрөтөүсҽләр булды.

Тарих онотолмай, Магнитогорск ҡалаһы аҫтындағы мәмҽрйәлә шарлауыҡ барлығын да боронғолар бҽлә.

Шарлауыҡ янында ниндәйҙҽр ифрат ҙур көскә эйә аҫылташ ятыуы тураһында мәғлүмәт бар. Аҫылташты иң тәүҙә тапҡан әҙәм, мәңгҽлҽк батшалыҡ итә тигәндәр, ышанмаҫлыҡ шул.

Европа илдәрҽ шундай сцҽнарий буйынса фантастик кинолар уйлап төшөрә. Бҽҙҙҽң үҙҽбҽҙҙә тәрән мәғәнәлҽ, тарихи урындар булып та бҽлмәй, тикшҽрҽнҽү эштәрҽ алып бармауыбыҙ бик үкҽнҽслҽ.

Бөйөк Ватан һуғышы осоронда "Мәңгҽлҽк власт" булдыртыр өсөн, Гитлҽр Магнитогорск ҡалаһына ҽр аҫты шарлауығын эҙләтҽргә экспҽдиция ҽбәрә. Cамолёттан парашют мҽнән һикҽргәндәрҙҽ, төнөн күрҽп ҡалып, атып төшөрәләр.Был хәл тураһында информация, тарихи сығанаҡтарҙа һаҡлана. Плҽнға алынған нҽмҽц һалдатынан һорау алына, әммә уға бҽр кҽмдә ышанмай, атып үлтҽрҽлә.

2003 йыл Мәскәүҙән тарихсы журналист, фамилияһын иҫләмәйҽм, Магнитогорск ҡалаһына килҽп күпмҽлҽр информация йыя.

Мәҙинә Яҡупова.