11 декабрь - Рәсәй ғәскәрҙәрен Чечен Республикаһынан сығарыу көнө

Ишемғужин Батыр Рәсүл улы 1976 йылдың 14 апрелендә Мөнирә Һәм Рәсүл Ишемғужиндарҙың ғаиләһендә икенсе бала булып донъяға килә.

Ишей ауылында 8 класты тамамлағас, Баймаҡ ҡалаһында 9–10 класта уҡый. Уҡып бөткәс, армияға алынғанға тиклем, ауылда пилорамала эшләй. 1994 йылдың октябрь айында армия сафына саҡырыла. Томск-7 ябыҡ ҡалала хәрби күнекмәләр һәм уҡыуҙар үткәндән һуң, 3 айға тип Чечняға ебәрәләр. Унда Батыр Рәсүл улы “ОБРОН” тип йөрөтөлгән, йәғни “Отдельная бригада особого назначения” махсус биргадаһының 3745 хәрби часына эләгә. 3 айға тип киткән егеттең хеҙмәте 8 айға һуҙылып китә. Ул Чечен һуғышының ҡаты бәрелештәренә эләгә, контузия ала. Аҙаҡ кире Томск ҡалаһында хеҙмәтен дауам итеп бөтөрөп, 1996 йылда имен-һау тыуған ауылы Ишейгә ҡайтып төшә.

Армиянан ҡайтҡас, Сибай ҡалаһының сәнғәт училищеһына уҡырға инә һәм уны яҡшы ғына тамамлап, ҡулына диплом алып сыға. Ләкин уға алған дипломы буйынса сәнғәт юлынан китергә тура килмәй, ә тормош һуҡмағы уны 2003 йылда Себер тарафтарына илтеп ташлай. Бында ул нефть тармағы буйынса эшкә урынлаша. Ошонда уҡ үҙенең мөхәббәте Рәйсәне осратып, өйләнешәләр. Хәҙерге ваҡытта Рәйсә һәм Батыр Ишемғужиндарҙың матур һәм татыу ғаиләһе Себерҙә төпләнеп ғүмер итә.

Кулибаев Фуат Ҡазыхан улы 1977 йылдың 3 мартында атаһы Ҡазыхан Шәйхетдин улы һәм әсәһе Мәҙинә Сәхи ҡыҙының күп балалы ғаиләһендә 7-се бала булып тыуған. Ишейҙә 9 класты тамамлай. 1995 йылдың 21 июнендә армияға алына. Краснодар крайының Лабинск ҡалаһында хәрби уҡыуҙар үтә. Ул эске ғәскәрҙәрҙең уҡсылар ротаһында хеҙмәт итә. Артабан уны дембелды алмаштырыр өсөн Чечен республикаһының Урус-Мартан районындағы “Куликово поле” тип аталған яланға ебәрәләр (ул ялан Чечнялағы федераль ғәскәрҙәр командующийы А.С. Куликов хөрмәтенә шулай атала). Был ваҡыттарҙа “ҡыҙыу нөктә”лә алыштар бара.

Ул 1995 йылдың 23 декабренән 1996 йылдың 3 февраленәсә, 1996 йылдың 15 майынан 25 июлгәсә Чечен республикаһы территорияһында 3214-се хәрби часть составында хәрби хәрәкәттәрҙә ҡатнаша. Улар БМП-ла хәрби заданиеға китеп барғанда террористар утҡа тота һәм техника шартлай. Шулай итеп, уларға үҙҙәренең колоннаһын ҡаршы алырға насип булмай. Фуат ағай бары тик Ростов-на-Дону ҡалаһындағы госпиталдә генә уянып китә һәм үҙенең ҡаты яраланыуын, тәненең 30% бешеүен аңлап ҡала. Бите, арҡаһы, түштәре, ҡулдары яна. Ул мөғжизә менән тере ҡала, сөнки БМП эсендәге һалдаттар араһында үлгәндәре лә була. Был хәрби госпиталдә ул 3 ай ята. Фуат Ҡазыхан улының хәрби билетына аҙаҡ ошолайтып яҙасаҡтар: “Получил ранение в СБЗ Чеченской республике 18.07.96г. – термический ожог пламенем I-III а,б степени лица, спины, груди, обеих верхних конечностей 30% (3%) площади поверхности тела. Начальник мед.службы майор мед.службы Шкиль И.Г.”

Госпиталдә 3 ай дауаланғандан һуң уны 20 көнгә отпускыға ҡайтаралар. Фуат Ҡазыхан улы ошо ваҡыт эсендә Ишейгә ҡайта, аҙаҡтан кире часкә барып, хеҙмәт ваҡытын тултырып бөтөп ҡуя. Уларҙың хеҙмәте дөйөм йыл ярымды тәшкил итә. Һалдаттар тыуған яҡтарына ҡайтҡан ваҡытта һуғыш дауам итә әле.

Фуат Кулибаев ғаиләле, бер улы һәм бер ҡыҙы бар. Фуат ағай – билдәле яҙыусы һәм шағир Сәләх Кулибайҙың тоҡомонан. Шәжәрә ептәре буйынса, Сәләх Кулибай – уларҙың олаталарының бер туған ҡустыһы килеп сыға.

Иҫәнбаев Илнур Акрам улы 1979 йылдың 19 ноябрендә Гүзәл һәм Акрам Иҫәнбаевтарҙың эшсе ғаиләһендә өсөнсө бала булып тыуа. Ишей тулы булмаған урта мәктәбен 1994 йылда тамамлай. Артабан Сибай педагогия колледжында 5 йыл уҡығандан һуң уҡытыусы һөнәрен алып сыға. 1999 йылда тыуған ауылында эш башлай һәм ике айҙан, йәғни 1999 йылдың 16 ноябрендә армияға алына. Сыбаркүл ҡалаһында артиллерия дивизионында өлкән разведчик-дальномерщик булып хеҙмәт итә. Көн дә уҡыуҙар бара. Уларҙы 40 көн полигонда һынауҙар үткәреп, әҙерлектәрен тикшерәләр. Шул вакытта уларҙы 1 апрель көнө юлға сығабыҙ, тип иҫкәртеп ҡуялар. Бөтәһе лә төрлөсә ҡабул итә был яңылыкты: кемдер санчасҡа ята ауырыйым тип, кемдер тиҙерәк отпуск алырға ине, тип штаб тупһаһын тапай. Әммә Илнур “мин был һынауҙы үтергә тейешмен”, тип ҡабул итә.

Илнур Акрам улының һөйләүенән беҙ шуларҙы беләбеҙ: “2000 йылдың 2 апрель көнө Миәс ҡалаһынан Грозныйға юл алдыҡ тулы эшелон менән. Юл бик оҙон булды. 7 көн тигәндә саҡ барып еттек. Ҡола яланға алып барып һалдылар ҙа ошо һеҙҙең торасаҡ урын, 70 полк ошонда буласаҡ, тип аңлаттылар. Шали ҡалаһы янында торҙоҡ, мин топогеодезистар отделениеһының командиры булдым. Разведчиктар менән көн дә тигәндәй төрлө яҡтарға сыға торғайныҡ. Ҡайһы ваҡытта аҙналап ҡайтмай торғайныҡ. Хаттар бик оҙаҡ йөрөй торғайны. Вертолет полктың өҫтөндә тороп, тоҡ ташлаһа, хаттар көтә торғайныҡ. 10 ай яланда полигон шарттарында, палаткаларҙа йәшәнек”.

Илнур Акрам улы унда 2001 йылдың 30 ғинуарына тиклем була. 5 көн вертолет көтәләр ҡайтырға тип. Ниһайәт, 30 ғинуар тыуған яҡҡа осалар.

Армиянан ҡайткас, ул Ишей ауылында эшен дауам итә, 2008 йылға тиклем балаларға белем бирә. Сентябрь айынан икенсе эшкә күсә һәм Баймаҡ ҡалаһында енәйәт башкарыу инспекцияһында майор дәрәжәһендә өлкән инспектор булып бөгәнгәсә эшләй. Үҙ эшен яратып һәм намыҫлы башҡара ул. Бынан тыш, ул 2002 һәм 2006 йылдарҙа Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыуҙа ҡатнаша һәм 2006 йылда Президент В.Путин исеменән Мортаза Рәхимов уға миҙал тапшыра (Нагрудной знак за активное участие в проведении сельскохозяйственной переписи, 2006 й.). Тағы ла уның "За отличие в службе 3-й степени", "95 лет уголовно-исполнительным инспекциям" һәм "100 лет уголовно-исполнительным инспекциям" миҙалдары бар. 2019 йылда Рәсәйҙең ФСИН директоры исеменән Почет грамотаһы ла тапшыралар.

Эш барышында ситтән тороп Магнитогорск дәүләт университетының сәнғәт һәм дизайн (2004-2007 йй.), Халыҡ-ара иҡтисад һәм хоҡуҡ институтының юридик (2016 й.) факультеттарын тамамлай.

Өйләнгән, кәләше Вәсилә менән ике ул үҫтерә.

Зәйнәғәбдинов Айрас Әмир улы 1981 йылдың 5 ғинуарында Сәлимә һәм Әмир Зәйнәғәбдиновтарҙың ғаиләһендә икенсе бала булып донъяға килә.

Ишей ауылында 9-сы класты тамамлағас, Темәс ауылына 10–11 кластарға уҡырға бара. Бында уҡыуҙы тамамлап, ҡулына өлгөргәнлек аттестаты алғас, артабан хәрби комиссариат аша СПТУ-ла водитель һөнәрен үҙләштереп, ҡулына водитель таныҡлығы ала.

1999 йылдың 18 июнендә армия сафтарына алына. Өфө ҡалаһынан уны Владикавказға оҙаталар, хәрби часы шунда урынлашҡан була. Бында 4 ай хәрби күнекмәләр үткәндән һуң, уларҙың часындағы 5 һалдатты ноябрь айында Чечен республикаһына ебәрәләр. Уларҙы һуғыштан һуңғы емерек өйҙәр ҡаршы ала. Шулай булһа ла урындағы халыҡ бында йәшәүен дауам итә. Һалдаттарҙың иңенә күҙәтеү бурысы йөкмәтелә, сөнки әленән-әле атыу тауыштары ла яңғырап ала, юлдарға мина һалыуҙар ҙа дауам итә әле. Һалдаттар бер урында оҙаҡ тормай: ике аҙна-ун биш көн бер урында туҡтайҙар, палаткалар ҡоралар, окоптар яһайҙар, постарҙа торалар. Артабан БТР-ҙарға тейәлеп, тағы ҡуҙғалалар. Яҡынса 10-15 саҡрым барғас, тағы лагерь ҡоралар. Күҙәтеү тағы дауам итә.

Айрас Әмир улы ул ваҡыттарҙа хәрби хеҙмәтте 1 йыл срокка күсергән мәлгә эләгеп, хеҙмәт итеү ваҡыты бер йылдан саҡ ҡына ашыу дауам итә. Әйтергә кәрәк, уларҙың хеҙмәт итеүҙәрендә 1 көн 2 көнгә һанала, сөнки улар ябай часта түгел, ә “ҡыҙыу нөктә”лә һалдат бурысын үтәй. Ул тағы ла Урус-Мартан, Комсомольск ҡалаларында булып, 2000 йылдың август айында, һалдат бурысын тулыһынса үтәп, имен-һау тыуған ауылы Ишейгә әйләнеп ҡайта. Яҡшы хеҙмәте өсөн миҙал менән наградланған.

2003 йылдың июль айында ул 1 йылға контракт төҙөп, тағы Чечняға юллана. Контрактсы һалдатты был юлы Моздок ҡалаһынан вертолётта алып китәләр, контракт ваҡыты бөткәнсе ул республиканың район үҙәге Веденола була. Тәүге хеҙмәтенән һуң бында артыҡ ыңғай яҡҡа үҙгәрештәр күренмәй, төҙөкләндереү эштәре бигүк алып барылмағанлығы күҙгә ташлана. Контрактсының бурысы – тауҙар араһында разведка яһау, юлдарҙы күҙәтеү. Хеҙмәт итеү, әлбиттә, шыма ғына бармай. Һалдаттар араһында фугасҡа эләгеп, яраланғандары ла була. Ваҡыты-ваҡыты менән пуляларҙың һыҙғырып осҡан тауышы ла ишетелеп ҡала, шуларҙың берәүһе Айрастың да ҡолағы эргәһенән генә үтеп китә. Аллаһы Тәғәлә ғүмерен һаҡлағандыр, артабан ундай хәлдәр булмай.

Контракт менән хеҙмәт итеү ул ваҡытта айына 22-23 мең һум аҡсаға торошло була. Уны ай һайын ҡулдарына тоттороп баралар. Әлеге кеүек банк карталары булмай әле, шуға күрә Айрас аҡсаларын почта аша әсәһенә күсереп бара. 2004 йылдың июль айында уның контракт ваҡыты тамамлана.

Айрас Әмир улының Чечня менән бәйләнеше бының менән генә бөтмәй әле. Алда уны тағы ла өсөнсө “сәйәхәт” көтә. Контракт менән хеҙмәт итеп ҡайтҡас, ул шул уҡ 2004 йылда эске эштәр бүлегенең патруль-пост хеҙмәтенә эшкә урынлаша. Бер нисә йыл эшләгәс, дежур часта водитель була. 2015 йылда уны эске эштәр бүлегенән тағы ла Чечняға ярты йыллыҡ командировкаға ебәрәләр.

Хәҙерге ваҡытта Айрас Әмир улы ғаиләле, бер улы, бер ҡыҙы бар.

Данил Замир улы Сәфәрғәлин 1986 йылдың 14 апрелендә тыуған. 1993 йылда 1 класҡа уҡырға бара. Ошонда 9-сы класты тамамлағас, баймаҡ лицей-интерантында 10-11 кластарҙа белем ала. Артабан 105-се һөнәрселек училищеһында электрогаз йәбештереүсе-водитель һөнәрҙәрен үҙләштерә. 2004 йылдың 2 декабрендә армия сафына алына һәм Свердловск өлкәһенең Асбест ҡалаһындағы 25642-се хәрби часына эләгеп, водитель булып хеҙмәт итә. Ул часть 12-се Махсус йүнәлештәге айырым бригада (12-я Отдельная Бригада Специального Назначения（12ОБрСПн）тип атала.

Бер йыллап хеҙмәт иткәс, Данил контракт менән Кавказға командировкаға барырға була. Шулай итеп, ул 2005 йылдың ноябрь айында Кавказға юллана. Ножаюртовск районы, Энгиной ҡасабаһында уларҙың 33-сө Махсус йүнәлештәге айырым отряд

(Отдельный Отряд Специального Назначения（33ООСпН）часы урынлаша. Бында Данил 8 ай хеҙмәт итә. Кеше етмәгәнлектән, бында теләһәң дә, теләмәһәң дә контракт менән хеҙмәткә ебәрәләр һалдаттарҙы.

Чечен республикаһында барған ғәрәсәттәр рәсми рәүештә тамамланған булһа ла, барыһы ла тыныс, яҡшы булмай әле. Беҙҙең һалдаттар араһынан юғалтыуҙар ҙа була.

Данил Замир улының яҡшы хеҙмәт итеүе тураһында часынан Ишей ауылына ата-әсәһенә Рәхмәт хаты ебәрәләр.

Төньяҡ Кавказдағы хәрби хәрәкәттәргә 25 йыл тулыу уңайынан Хәрби хәрәкәттәр ветерандарын берләштереүсе «Боевое братство» ойошмаһының Баймаҡ филиалы 2019 йылдың 6 декабрендә Данилға миҙал тапшыра.

Хәҙерге көндә Данил Замир улы кәләше Дилара менән Магнитогорск ҡалаһында йәшәй, ике ҡыҙ үҫтерә.

Йылдар үткән һайын онотолмай яралар, киреһенсә, үкенес булып йөрәкте ҡанһыратып тора. Йыл да 23 февраль байрамын билдәләгәндә, ошондай ир-егеттәребеҙҙең хәрби хеҙмәте һәм әрме сафтарына барып, ысын тормош мәктәбе үтеп ҡайтыуҙарын үҫеп килеүсе малайҙар күреп белергә тейеш. Чечняла ғына түгел, башҡа ерҙәрҙә хеҙмәт иткән, үҙҙәренең тәжрибәһе менән бүлешкән егеттәр, атайҙар, хатта олатай-ҡартатайҙар менән осрашыуҙар булып тора, уныһы бик яҡшы. “Һалдат һурпаһын” эсеп, ер-һыу күреп ҡайтҡан кешеләр ябай ғына эшсе булып, һин дә мин матур итеп донъя көтөп йәшәйҙәр, балалар үҫтерәләр, бер ҙә мин героймын тип маҡтанып йөрөмәйҙәр. Ә ысынында, уларҙың һалдат хеҙмәтенең юлы, бикле ултырған серле һандыҡ кеүек, бик күп мәғлүмәт һаҡлай. Әлбиттә, уларҙың күптәренә хәтирәләргә бирелеүе ауыр, сөнки күҙ алдында иптәштәре йә яраланған, йә башын һалған… Йөрәк яралары ҡанһыратып, һыҡтатып та ала, һауа торошо ла йоғонто яһап, уны урындарынан ҡуҙғата. Ә шулай ҙа… егет кеше иламай!

2019 йылдың 13 декабрендә Чечен Республикаһында хәрби бурыстарын үтәгән саҡта һәләк булған яугир-яҡташтарыбыҙҙың хәтерләү кисәһен үткәрҙе баймаҡтар. “Был һуғышта беҙҙең райондан 600-ҙән ашыу кеше ҡатнаша, шуларҙың 13-ө һәләк була. Уларҙың батырлыҡтары беҙҙең оло рәхмәтебеҙгә лайыҡ, – ти Баймаҡ районы хакимиәте башлығы Фәнис Ғәбдрәшит улы Әминев. – Беҙ уларҙың алдында Бөйөк Ватан һуғышы геройҙары алдындағы кеүек үк баш эйәбеҙ һәм улар тураһындағы хәтерҙе районыбыҙ, илебеҙ тарихында мәңге һаҡлаясаҡбыҙ. Хәрби хәрәкәттәр ветерандарының батырлығы, сыҙамлығы һәм әүҙем гражданлыҡ позицияһы өсөн рәхмәт белдерәм. Һеҙҙең Ватанға хеҙмәт итеүегеҙ, хәрби туғанлыҡҡа тоғро булыуығыҙ, райондың үҫешенә үҙ өлөш индереүегеҙ – беҙҙең йәштәр өсөн лайыҡлы өлгө”.

Баймаҡ районы