"Тыуған илем – Башҡортостан!”

“Тыуған илем – Башҡортостан!” исемле иншалар конкурсы тамамланып та өлгөрҙө. Конкурста үҙ көсөн һынап ҡараусылар араһында балалар ҙа, ололар ҙа булды. Иң йәш ҡатнашыусыбыҙға ни бары 5 кенә йәш ине. Ул – Иҫке Сибай ауылынан Айсыуаҡ Ғафаров. Айсыуаҡ: “Башҡортостанда матур урындар бик күп, һанап бөткөһөҙ. Тик мин әлегә Ғәҙелша шарлауығында ғына булдым, унда бигерәк хәтәр икән. Үҫкәс бөтөн донъяны урап сығырмын әле”, -- тип апаһы Гөлдәргә әйтеп яҙҙыра иншаһын (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/aysyua-afarov-/).

Баймаҡтың 1-се мәктәбе уҡыусылары айырыуса әүҙемлек күрһәтте. Ислам Хисмәтуллин (1-се класс) (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/islam-khism-tullin/), Хәҙисә Ғәбдүлмәнова (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/kh-didzha-bd-lm-nova-/), Илһөйәр Сыңғыҙова (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/il-y-r-sy-y-ova/) (3-сө класс) (етәкселәре – А.С. Хисмәтуллина) балаларға хас тел менән бик матур инша яҙғандар. Темәс ауылынан Нәсимә Йосопова: “Тыуған ер ул – кешенең аяҡ быуындары ла нығып етмәгән көйө, тәпәй баҫып йәшел сиҙәмдән атлап киткән ере. Тыуған ер һәр кем өсөн дә яҡын һәм ҡәҙерле”, -- тип яҙған. Х.Әхмәтов исемендәге Сыңғыҙ мәктәбенең 5-се класс уҡыусыһы Алтынай Кейекҡужина: “Республикабыҙҙа йылҡысылыҡ, игенселек, урмансылыҡ, умартасылыҡ алға киткән. Тыуған яғымдың тәбиғәте һәр кемде үҙенә йәлеп итә. Туризмды үҫтереү өсөн бөтәһе лә эшләнелә”, -- тип республикабыҙҙың байлығына баҫым яһаған (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/n-sim-yosopova/).

Беренсе Этҡол мәктәбенең 4-се класс уҡыусылары Алтынай Барлыбаева менән Лилиана Хисмәтуллинаның иншалары ла айырым иғтибарға лайыҡ. Алтынай: “Тыуған яҡ - ул минең яратҡан ғаиләм һәм тыуған йортом ғына түгел, тыуған яғым минең бөтә Башкортостан”, -- тип яҙһа (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/altynay-barlybaeva/), Лилиана: “Башҡортостан – минең тыуған илем, дуҫлыҡ иле. Тыуған республикамда башҡорттар, урыҫтар, татарҙар, удмурттар, мариҙар, сыуаштар һәм башҡа бик күп төрлө милләттәр үҙ-ара татыу йәшәйҙәр. Беҙ үҙебеҙ башҡорттар бик ҡунаҡсыл, алсаҡ, ярҙамсыл, ихлас халыҡбыҙ”, -- тип милләттәр дуҫлығына өҫтөнлөк биргән (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/liliana-khismatullina-/). Баймаҡ районының Х.Әхмәтов исемендәге Сыңғыҙ мәктәбенең 7-се класс уҡыусыһы Юлдаш Ҡарамурзиндың иншаһын иншаһын уҡытыусыһы Миңзәлә Хәмитова ебәргән (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/liliana-khismatullina-/). Әбделкәрим урта мәктәбенең һигеҙенсе класс уҡыусыһы Әлфинә Булатова: “Һәр кешенең йөрәгенә яҡын, йәненә еңеллек бирә торған яратҡан урыны була. Минең өсөн – ул тыуған ауылым”, -- ти ул (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/-lfin-bulatova/). Аҡтау ауылы һылыуы Лиана Ноғаманова: “Минең яратҡан тыуған ауылым Аҡтау. 1936 йылда барлыҡҡа килеп мөһәбәт тауҙар араһында, ҡуйы ағастар менән уратылған. Борондан бында күсеп килеп урынлашҡан ата-бабалар, ошо мөғжизәле тәбиғәткә һоҡланып йәшәгәндәр. Тауҙың битләүендә ап-аҡ ҡылған үҫкән, шуға шундай Аҡтау тигән исем бирергә булғандар. Ҡылған сәскә атҡан ваҡытта тау ап-аҡ булып күренгән”, -- тип тыуған ауылы тарихын бәйән иткән (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/liana-no-amanova-/). Баймаҡ лицей-интернаты уҡыусыһы Гөлсибәр Йәрмөхәмәтова шиғри күңелле ҡыҙ. Ул тыуған илен, йәшәгән төбәген яратып яҙған иншаһын (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/g-lsib-r-y-rm-kh-m-tova/). Сәйғәфәр урта мәктәбенең 11-се класс уҡыусыһы Таңсулпан Райманова: “Башҡортостан – баш илем... Сәсән телле, яугир рухлы ата-бабаларыбыҙ ғүмер иткән бәрәкәтле, бай тарихлы, хазиналы төйәк”, -- тип яҙған (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/g-lsib-r-y-rm-kh-m-tova/).

Конкурсыбыҙға тәүгеләрҙән булып үҙ иншаһын ебәргән Ниғәмәт ауылы һылыуы Зифа Ялманбeтова иншаһын: “Бына Бәбәләш тауы башында баҫып торам. Иртәнге саф һауала йәнемә рәхәтлек алам, күкрәк киреп тын алам, кинәнәм! Ул тәнемә шифа бирә”, -- тип башлап китә (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/zifa-yalmanbetova/). Зифанан һуң тиҙ генә үҙ иншаһын Ярат мәктәбенең 11-се класс уҡыусыһы Уралиә Хисмәтуллина. Уралиә тыуған ил байлыҡтарына хайран ҡалып яҙған (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/urali-khism-tullina/).

Был конкурсыбыҙҙа шулай уҡ күрше райондарҙан ғына түгел, хатта баш ҡалабыҙ Өфөнән дә иншалар килде. “Мин Вилдан Абдуллин булам. Баш ҡалабыҙ Өфөлә йәшәйбеҙ. Атайым Архангель районынан булһа, әсәйем Баймаҡ районы Таһир ауылы ҡыҙы. Үҙем 3-сө класта уҡыйым. Апайым Алһыу 6-сы класта. Һеңлебеҙ Әҙиләгә 1 йәш”, -- тип сираттағы конкурсантыбыҙ үҙе менән таныштырҙы (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/vildan-abdullin-/).

Әбйәлил районының Ишбулды ауылынан Гөлгөнә Әлимғужина милләттәр дуҫлығына дан йырлай (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/g-lg-n-lim-uzhina/). Ошо уҡ райондың Рауил ауылынан Эльвина Уйылданова бушап ҡалған йылғаға ҡарап әсенһә лә, тыуған еренең матурлығынан көс, дәрт, илһам ала ул. Был турала өйҙә көтөп торған һеңлеһе менән әсәһенә лә әйтә (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/elvina-uyyldanova/). Йылайыр районының Матрай ауылынан З-сө класс уҡыусыһы Зөлхизә Сабитова туған телемдә һөйләшергә, матурлыҡты күрергә өйрәндем, ти үҙ иншаһында (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/z-lkhiz-sabitova/).

Былары балаларҙың иншалары булды. Өлкәндәр араһында ла инша яҙыусыларҙың һаны бихисап булды. Баймаҡ районы Өмөтбай ауылынан Әнүзә Мажитова конкурсҡа “Урал мөғжизәһе” тип аталған иншаһын тәҡдим итте. Унда ул тәбиғәттең мөғжизәһе булған ҡондоҙҙар тураһында яҙған (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/n-z-m-zhitova/). Баймаҡ килене Гүзәл Ишназарованың иншаһы ла бик бай йөкмәткеле. “Йылдар үткән һайын, ҡай тарафта, ниндәй дәрәжә яулап эшләп, йәшәүеңә ҡарамаҫтан, кендек ҡаны тамған тыуған төйәгеңә нығыраҡ тартыла, һағына бараһың, үҙ телеңде, әҙәбиәтеңде, тарихыңды нығыраҡ өйрәнә башлайһың икән, -- тип башлап китә ул ижади эшен һәм -- Ялан-ҡырҙарҙа йүгерә-уйнай үҫкән шаталаҡ ҡыҙ өс тиҫтә йыл дан шул мәлендәге ҡорлайҙай бала етәкләп, уңайы сыҡҡан һайын тәбиғәткә һыйынып, унан йәшәү көсө, илһам, дәрт алып йәшәй”, -- тип бөгөнгө торошо менән тамамлап ҡуя (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/g-z-l-ishnazarova/). Билал ауылы китапханасыһы, гәзитебеҙҙең тоғро дуҫы Райхана Булатованың иншаһы ла юғары кимәлдә яҙылған (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/raykhana-bulatova/).

Ғәҙелбай ауылынан Әлиә Барлыбаева тыуған-үҫкән илдә йәшәүҙе ете мөғжизәгә тиңләп, уларҙы һанап үткән (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/li-barlybaeva/). Баймаҡтан Резедә Мөхәмәтшина Баймаҡ ҡалаһының “Йондоҙло” балалар үҫтереү үҙәгендә тәрбиәсе булып эшләй. Резедәнең иншаһы Баймаҡ районы һәм ҡалаһы тураһында. “Башҡортостан автономияһы төҙөлөүгә 2019 йылдың 20 мартында йөҙ йыллыҡ юбилейын билдәләйбеҙ. Хәҙерге көндә республикала юбилейға арналған саралар бара. Илебеҙҙә йөҙ объект төҙөлә, йөҙ ҡурайсы, ҡумыҙсы әҙерләнә, мәҙәниәт йорттарында төрлө концерттар, спектакль ҡуйыла. Башҡортостан республикаһы тағы ла үҫә, матурая, алға атлай. Минең бәләкәй тыуған илем – ул гүзәл тәбиғәтле, бай, күркәм Баймаҡ районы. Ошо Баймаҡ районы һәм ҡалаһы тураһында иншамда бәйән итмәксемен”, -- тип яҙа ул (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/rezed-m-kh-m-tshina-/). Ошо уҡ ҡаланан

Рәсимә Ҡотлобирҙина: “Башҡортостанымдың 100 йыллығына тәбрикләп иң матур 100 һүҙ әйтәйек һәм күкрәк киреп "беҙ үҙебеҙ башҡорттар”, -- тип маҡтап алайыҡ”, -- тигән тәҡдим индергән (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/r-sim-otlobir-ina/). Баймаҡ ҡалаһынан Йәмил Сәйҙәлиев: “Һәр кешенең үҙ Тыуған иле бар һәм һәр кеше үҙ илен яратырға, һаҡларға тейеш (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/y-mil-s-y-liev-/). Тыуған илгә һөйөү тойғоһо, иң беренсе ата-әсәңде, тыуған ҡаланды, үҙ йортондо яратыуҙан башланалыр”, -- тип яҙған. Беренсе Төркмән ауылынан Эльвина Талипова ла бик матур инша яҙған. “Башҡортостанда тыуғаныма мин бик бәхетлемен, сөнки ошо матур тәбиғәт ҡосағында йәшәйем. Ҡайҙа ғына йөрөһәм дә, үҙ илем менән ғорурланам. Артабан да илем сәскә атһын өсөн бар көсөмдө һаласаҡмын”, -- тип яҙған ул (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/elvina-talipova/). Нурзилә Халиҡова Әмин ауылы һылыуы. Әле ул Екатеринбург ҡалаһында йәшәй. Нурзилә иншаһында илен маҡтап ҡына ҡалмаған, уның кире яҡтары, ауырлыҡтары, һынылышлы мәлдәре тураһында уйлана, әсенә (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/nurzil-khali-ova-/).

Кәрешкә ауылынан Тәғзимә Ишбаева Ҡаңғырташ тауына менеп тыуған яғын күҙәтә: “Ана... Ҡыңғырташҡа һыйынып тигәндәй күптәргә билдәле Мөжәүир хәҙрәттең тыуған ауылы Манһыр ултыра. Арыраҡ данлыҡлы йырсы Рамаҙан Йәнбәковтың, яҙыусы Буранбай Исҡужиндың, Япония сәхнәләрендә ҡурай моңон яңғыратҡан Ташбулат ҡурайсының ауылы Байыш. Унан ары Сиҙәм ерҙәрен үҙләштереүҙең һәйкәлдәре булып Ғөбәй һәм Һәҙиә Дәүләтшиналар йәшәп –эшләп киткән данлыҡлы “Йылайыр” совхозы үҙәге Урғаҙа, Октябрь, Сосновка, Покровка ауылдары ята. Был яҡта Социалистик Хеҙмәт геройы Риза Яхиндың ауылы - Әбдрәхмән, 1974-1979 йылдарҙа Башҡорт АССР – ның аҙыҡ-түлек промышленносы министыры булған Ғөзәйер Йәнтилиндың, медицина фәндәре докторы, профессор, хирург Айытбай Ғүмәровтың, шағирә Тәнзилә Йәнтилинаның тыуған ауылы Кәрешкә, биология фәндәре докторы, профессор Искәндәр Йәнтуриндың ауылы Татлыбай, бай тарихлы Йәнйегет, “Ете ҡыҙ” бейеүенең тарихына бәйле Яугүл (Култабан) күренә. Ә иң йыраҡта Урал аръяғының йөрәге Сибай…” (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/t-zim-ishbaeva-/).

Бәхтегәрәй ауылынан Наҙгөл Ямантаева иншаһының тәрән йөкмәткеһе уйландырҙы һәм тетрәндерҙе (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/na-g-l-yamantaeva-/). Ҡараталдан Гөлдәр Янбаева иншаһын М.Кәримдең ижадына бәйләп яҙған (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/g-ld-r-yanbaeva/). Икенсе Этҡолдан Көнһылыу Сөләймәнова акро-инша яҙған. Һәр абзац башындағы хәрефтәрҙе алып ҡараһаң, “Башҡортостан”, тигән һүҙ килеп сыға (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/k-n-ylyu-s-l-ym-nova/). Һәмән ауылынан Миңзәлә Сирғәлина үҙенсәлекле форманы һайлаған. Йәнәһе лә ул йылы яҡҡа сығып киткән. Әммә тыуған ере уны үҙенә тартып тигәндәй ала: “Ҡыҙыу ҡояш, пальма ағастары, диңгеҙ еле, аҡсарлаҡтар, ят ризыҡ тәме, бөтмәҫ йылы, сит йөҙҙәр һәм ят телдәр... Танһыҡ ине ят ерҙәр. Тик тиҙ бүктерҙе барыһы ла”, -- ти ул (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/mi-z-l-sir-lina-/). Буранбайҙан Нәфисә Хәмитова иншаһын тыуған ауылына арнай (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/n-fis-kh-mitova/).

Күрше райондарҙан килгән иншаларға туҡталып үтәйек.

Бөрйән районының Нәби ауылы һылыуы Нәзифә Әхмәтова: “Башҡортостанымда йылҡысылыҡ, умартасылыҡ, игенселек, урмансылыҡ, һунарсылыҡ киң үҫешкән. Әлбиттә быларҙың барыһы ла егәрле берҙәм башҡортомдоң иртәнән-кискә тиклем башҡарған эш һөҙөмтәһе”, -- тип иншаһын егәрле башҡорт халҡына арнаған. Ошо уҡ райондың Яңы Мөсәт ауылында тыуып үҫеп, әле Салауат ҡалаһында йәшәгән Гөлнара Кинйәбулатова иншаһында тыуған ерен һаҡларға вәғәҙә биреп үтә(https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/n-zif-khm-tova/).

Йылайыр районының Шанский ҡасабаһынан Гөлдәр Кәлимуллина иншаһын шиғри формала яҙған. Бик ауыр проблемаларҙы күтәрә ул был шиғырында. (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/g-ld-r-k-limullina/). Ошо уҡ райондың Матрай ауылынан Гөлкәй Сабитова хисле, ижади күңелле йәш әсә. Иншаһын да ул тыуған иле менән ғорурланып яҙған (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/g-lk-y-sabitova/).

Күрше райондарҙың береһе булған Әбйәлилдәр ҙә әүҙемлек күрһәтте. Рауил ауылы һылыуы Нәрисә Уйылданова: “Мин дә үҙем килен булып төшкән Рауил ауылының тауҙарына хайран ҡалып, тарих биттәрен барлап сыҡҡандан һуң, һүҙемде әйтергә йөрьәт иттем. Ижади яҙмала тауҙар тарихы ғына түгел, ауыл яҙмышы ла һүрәтләнә”, - тип иншаһына асыҡлыҡ биреп үтә. (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/n-ris-uyyldanova/). Буранғол ауылынан Фәриҙә Мөхәмәтоваға ҡыҫҡа ғына иншаһында тәбиғәттең бар матурлығын сағылдырған (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/f-ri-m-kh-m-tova-a/). Асҡар ауылы һылыуы Әлизә Зайнитдинова (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/liz-zaynetdinova/) иншаһын Р.Ураҡсинаның “Башҡортостан” тигән шиғыры менән тамамлаған.

Салауат ҡалаһынан да конкурсантыбыҙ бар. Ул – Ғәзинур Иҫәнаманов. Ғәзинур яҙмаһында: “Башҡортостанда тыуған, йәшәгән һәр кеше үҙен бәхетле тип атай ала. Мин дә шул бәхетле кешеләрҙең береһе. Ошо ерҙә әсәйем-атайым, туғандарым тыуған, ғүмер кисерә. Ысынлап та беҙ әкиәт кеүек матур тәбиғәтле ерҙә йәшәйбеҙ, ғүмер итәбеҙ. Барыбер, иң ҙур байлыҡ – ул тыуған еремдең халҡы, бәхетле балалары”, -- тип яҙған. (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/-zinur-i-namanov-/).

Сибай ҡалаһы һылыуы Гүзәл Бүләкәнова иншаһында тыуған еренә дан йырлай (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/g-z-l-b-l-k-nova/). Өфөнән Гөлзифа Абзалова (Кинйәбулатова) иншаһын билдәле шиғырҙар менән байытҡан (https://hakmar.rbsmi.ru/articles/tyu-an-ilem-bash-ortostan-/g-lzifa-abzalova-kiny-bulatova-/).