Бәрәңге мажараһы

Бәрәңге алыу мәле етте ауылда. Байрам. Ҡаланан балалар ҡайта, яҙ булһа- ата-әсәһенә бәрәңге ултыртышырға, тирә- яҡты таҙартышырға тип , көҙ көнө бәрәңге алышырға инде.

Бындай байрамдар һирәк хәҙер ауылда, бесәнде лә техника менән эшләйҙәр- теҙелешеп, ҡолас киреп ,ҡул менән бесән сабыуҙар, бер-берең менән ярышып кубәләүҙәр, кәбән ҡойоуҙар ҙа тарихҡа ҡалды . Әлеге мәлдә ошо бәрәңге ултыртыу, көҙөн алыуҙа ярҙамлашырға балалар ҡайтыу байрам беҙгә, ауыл халҡына. Ауылға йәм кереп ҡала, урам буйы бала-саға менән тула, беҙҙең беҙҙең баласаҡтағы, көндә була торған күренештәр, хәҙер инде һағындырып ҡына булып ала ...

Ярай , ностальгияны туктатып, бәйән итәһе тарихҡа күсәйек.

Минең йәш саҡ, көс-ғәйрәт ташып торған саҡ. Отпускы сентябрҙа тура килде.Бархатный сезон курорттарҙа... Аҡса юҡ курорт буйлап йөрөргә, үҙебеҙҙе ҡыш буйы аҙыҡ-түлек менән тәьмин итеүсе атай- әсәйгә ҡайтып ярҙам итһәк, шул иң шәбе ялдың беҙгә!

Бәрәңге мул булды шул йыл. Тәүҙә өй баҙына эреләрен тултырҙыҡ ҡайным менән, ҡыш көнө ашарға, беҙгә ҡалаға ташырға инде . Орлоҡҡа тигәндәрен мөгәрәпкә(тыштағы баҙға) тултырырға ҡалды. Ҡайным колхозға эшкә китте, ҡәйнәм менән беҙ ҙә, эшкә тотонорға булып , тышҡа сыҡтыҡ.
Мөгәрәпте тәүҙә таҙартып, көл һалырға кәрәк, бәрәңге дымланып , боҙолоп ятмаһын өсөн ҡышын, быныһын беләһегеҙҙер. Ҡапҡасын астыҡ, эсендәге газдары сығып бөтһөн тип , мин бераҙ көтөп торҙом, тәмәке көйрәтеп алдым. Ҡәйнәм
-ҡайҙалыр алғандар, кире урынына ҡуя белмәйҙәр тип , һуҡрана-һуҡрана, баҫҡыс эҙләргә китте.

Мин , тәмәкене тартып бөттөм дә, мөгәрәпкә куҙ һалдым- эстә ҡараңғы, ҡап уртала ниңәлер ҡайын букәне тора , ахыры, ағарып куренә. Әллә ни тәрән тугел, ике метр самаһы булыр.

- Эй, ҡәйнәм ҡасан килә әле, ҡош-кортон ашатып йөрөйҙөр, тик ултырғансы , һеперә торайым тип селек һеперткене бер мөйөшкә ырғыттым да ,ҡапҡастың яңағына тотоноп, артынан үҙем һикерҙем, . Бер аҙ ҡулдарҙа аҫылынып тороп, аяҡтар менән төшәһе ерҙе ҡараным , теге бүкәнгә эләгеп аяғыңды ҡаймыҡтырып ятһаң, ишәрһең ишәк сумарын, көлөп куҙеңде лә астырмаҫ ҡайным, ул яҡҡа шәп ул.

- Ни булһа булды тип тәүәкәлләп һикерҙем, аҫҡа ҡарап, ике аяҡты киреберәк. Баҫтым , күҙ өйрәнгәнсе, тегеләй- былай ҡаранам... аҫтан ыҫҫҫ..тигән тауыш килә бит! Минең тауыш тугел был! Ҡапыл аҫҡа ҡараһам, ни курәйем! Теге “букән” терелгән, башын кутәреп , тағын бер –ыҫ!- тиеуе булды- мин, теге телевизорҙан курһәтәләр бит баллистик ракета шахтанан старт алғанын, шул уҡ тиҙлек менән тышҡа сығып остом. Ракетаның артынан төтөн сыҡһа, минең төтөн сығыуын сыҡмағандыр, әммә ниндәйҙер еҫ бар ине , мөгәрәп янында һуш йыйғанда...

- Минең сығып осҡанды баҫҡыс тотоп мөгәрәп янына етеп килгән ҡәйнәм кургән икән.

- - Кейәү, ни булды?

Мин, саҡ саҡ телемде әйләндереп:

- Унда.. унда ... йылан! Мынауындай!-тип, балыҡсы ҡармағынынан ниндәй балыҡ ысҡынғанын курһәткән ишара яһаным.

- Уй, аллам! –тине лә ҡәйнәм , баҫҡысты төшөрөп ҡуйҙы мөгәрәпкә, осло көрәк тотоп төшөп китте, күрәһең, кейәүе өсөн үс алырға. Бер минут та үтмәне:

- Кейәу, был бит туҙбаш йылан, бер зыянһыҙ! Баҡа ауларға кереп ятҡандыр, күп булһа,- тип көлөп, беләктән саҡ ҡына оҙонораҡ тере йыланды сығарып ырғытты.

Ярай, ҡәйнәмдән башҡа берәү ҙә курмәне был хәлде. Ә ҡәйнәм -алтын кеше, ҡайныма ла ысҡындырманы был турала..